Sinh hoạt chi bộ là một chế độ đã được quy định trong Điều lệ Đảng, chi bộ sinh hoạt định kỳ mỗi tháng một lần hoặc sinh hoạt đột xuất khi cần. Nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ thực chất là nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng, nâng cao chất lượng, trình độ mỗi đảng viên đó là cơ sở, môi trường để phát huy dân chủ trong Đảng. Chi bộ không sinh hoạt xem như ngưng hoạt động. Chất lượng sinh hoạt chi bộ thấp thì chi bộ không thể hoàn thành nhiệm vụ. Bác Hồ đã căn dặn: muốn chi bộ phát triển tốt, thì cần chú trọng đến việc nâng cao chất lượng chi bộ, phải làm cho chi bộ trở thành "bốn tốt"(1) .
     Để nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ, ngày 06/7/2018, Ban Tổ chức Trung ương ban hành Hướng dẫn số 12-HD/BTCTW thay thế Hướng dẫn số 09-HD/BTCTW, ngày 02/3/2012, về một số nội dung nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ. Tỉnh ủy Lạng Sơn đã ban hành hướng dẫn số 09-HD/TU ngày 29/5/2019 về “Một số vấn đề về nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ và tiêu chí đánh giá chất lượng sinh hoạt chi bộ; Quy định 1764-QĐ/TU ngày 29/5/2019 về việc dự sinh hoạt chi bộ, trong đó nêu rõ trách nhiệm, quyền hạn của các đồng chí cấp ủy viên, cán bộ cấp trên và trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức Đảng. Đây là những văn bản mới quan trọng, hướng dẫn nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ trong giai đoạn hiện nay, tập trung ở một số nội dung mới chủ yếu sau đây:
     Thứ nhất, đây là lần đầu tiên Đảng ta đã xây dựng nội dung 05 tiêu chí khung đánh giá chất lượng sinh hoạt chi bộ đạt chất lượng cho các chi bộ phấn đấu và cấp ủy cấp trên kiểm tra, giám sát. Cụ thể:
     Về tỷ lệ đảng viên dự sinh hoạt chi bộ: đạt tỷ lệ trên 85% và không có đảng viên vắng mặt không có lý do hoặc đảng viên vắng mặt có lý do quá 03 lần liên tiếp trong năm (trừ trường hợp được miễn công tác, sinh hoạt đảng theo quy định và đảng viên trong lực lượng vũ trang làm nhiệm vụ đặc biệt).
     Về công tác chuẩn bị sinh hoạt chi bộ: Bí thư hoặc phó bí thư chi bộ trực tiếp chuẩn bị nội dung sinh hoạt. Họp chi ủy (bí thư, phó bí thư ở những nơi không có chi ủy) trước khi sinh hoạt chi bộ. Nội dung sinh hoạt được chuẩn bị đúng, đủ theo hướng dẫn của cấp ủy cấp trên; xác định được nội dung trọng tâm cần trao đổi, thảo luận để chi bộ lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết kịp thời, nhất là những vấn đề mới nổi lên có tính cấp bách ở địa phương, cơ quan, đơn vị. Xây dựng dự thảo nghị quyết của chi bộ.
     Về tổ chức sinh hoạt chi bộ: Thời điểm tổ chức sinh hoạt đúng quy định của cấp ủy có thẩm quyền. Thực hiện đầy đủ nội dung, trình tự buổi sinh hoạt chi bộ theo quy định. Phương pháp điều hành của người chủ trì linh hoạt, hiệu quả. Có biểu dương đảng viên tiêu biểu trong tháng; nhắc nhở, phê bình đảng viên chưa hoàn thành nhiệm vụ được giao, ó nhiều đảng viên tham gia phát biểu ý kiến. Thời gian sinh hoạt chi bộ: Phải bảo đảm từ 90 phút trở lên. Nếu kết hợp sinh hoạt chuyên đề với sinh hoạt chi bộ thường kỳ trong cùng một buổi thì phải bảo đảm thời gian tối thiểu 120 phút. Đối với chi bộ có quá ít đảng viên thì cấp ủy có thẩm quyền quy định cụ thể thời gian sinh hoạt. Sổ biên bản sinh hoạt chi bộ ghi chép đầy đủ diễn biến của buổi sinh hoạt và được lưu giữ, bảo quản lâu dài để làm tài liệu tham khảo, giáo dục truyền thống cho đảng viên.
     Về thực hiện nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng: Thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ trong sinh hoạt chi bộ. Chi ủy, đảng viên nghiêm túc, thực sự cầu thị khi tự phê bình và phê bình. Sinh hoạt bảo đảm tính lãnh đạo, tính giáo dục, tính chiến đấu. Cương quyết chống bệnh thành tích, dĩ hòa vi quý, nể nang, né tránh, ngại va chạm, thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh.
     Về kết quả lãnh đạo thực hiện kết luận hoặc nghị quyết của chi bộ: Kết luận hoặc nghị quyết của chi bộ được lãnh đạo, tổ chức thực hiện đạt kết quả tốt. Đây là là những tiêu chí chung, là cơ sở để đánh giá chất lượng sinh hoạt chi bộ một cách đồng bộ, thống nhất trong toàn Đảng. Các tiêu chí trên giúp cho công tác kiểm tra, giám sát của các cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp được thuận lợi hơn, đi vào thực chất hơn; giúp cho việc đánh giá, xếp loại chất lượng chi bộ hàng năm đúng, sát hơn với thực tế. Đây là nội dung quan trọng góp phần đưa nội dung đánh giá, phân loại tổ chức cơ sở đảng đã đi vào thực chất hơn, cụ thể hơn, tương xứng với chức năng, nhiệm vụ, vị trí vai trò của chi bộ trong tình hình mới.
     Thứ hai, hướng dẫn một số nội dung sinh hoạt chuyên đề. Nếu như Hướng dẫn trước đẩy chỉ đề cập đến một số nội dung gợi ý sinh hoạt chuyên đề, thì trong các hướng dẫn mới, nội dung sinh hoạt chuyên đề đã được bổ sung thêm một số nội dung gợi ý mang tính “trọng tâm” trong công tác xây dựng Đảng hiện nay. Cụ thể gồm 8 nhóm nội dung, căn cứ vào đó các chi bộ có thể cụ thể hóa và lựa chọn:
     - Về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo hướng dẫn của Trung ương và cấp ủy, tổ chức đảng cấp trên.
     - Về các giải pháp nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ, năng lực công tác của đội ngũ cán bộ, đảng viên.
     - Về triển khai thực hiện các chỉ thị, nghị quyết, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan trực tiếp đến sự lãnh đạo, chỉ đạo của chi bộ.
     - Về các giải pháp phòng, chống, khắc phục, sửa chữa các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong chi bộ.
     - Về công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị, xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh; đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, quan liêu, xa dân, cá nhân chủ nghĩa ở địa phương, cơ quan, đơn vị.
     - Về việc nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chuyên môn của cơ quan, đơn vị, chi bộ.
     - Về giáo dục truyền thống cách mạng, truyền thống của địa phương, cơ quan, đơn vị cho cán bộ, đảng viên.
     - Những nội dung khác theo đặc điểm của từng loại hình chi bộ.
     Có thể thấy rằng, trong hướng dẫn số 12-HD/BTCTW và hướng dẫn số 09-HD/TU sinh hoạt chuyên đề được hướng dẫn chi tiết và khá đầy đủ từ công tác chuẩn bị, các bước sinh hoạt, gồm mở đầu, tiến hành sinh hoạt đến kết luận. Đặc biệt là quy định về việc: Không tổ chức sinh hoạt chuyên môn lồng ghép với sinh hoạt chi bộ. Việc tổ chức sinh hoạt chuyên đề không thay thế sinh hoạt chi bộ thường kỳ; nếu chi bộ khó khăn về thời gian, địa điểm có thể kết hợp sinh hoạt chuyên đề với sinh hoạt chi bộ thường kỳ trong cùng một buổi, nhưng phải thực hiện lần lượt, sinh hoạt thường kỳ xong mới sinh hoạt chuyên đề hoặc ngược lại. Hướng dẫn cũng yêu cầu rất rõ “nếu kết hợp sinh hoạt chuyên đề với sinh hoạt chi bộ thường kỳ trong cùng một buổi thì phải đảm bảo thời gian tối thiểu là 120 phút.
     Thứ ba, một số điểm mới trong quy trình sinh hoạt chi bộ ở cả 03 phần chuẩn bị sinh hoạt; tổ chức sinh hoạt và kết thúc buổi sinh hoạt
     Trong phần chuẩn bị sinh hoạt, so với các hướng dẫn trước, có thêm nội dung: “thông báo thời gian, địa điểm, nội dung sinh hoạt chi bộ đến cấp ủy viên cấp trên được phân công theo dõi chi bộ. Chi bộ có điều kiện gửi trước tài liệu sinh hoạt cho đảng viên để nghiên cứu, chuẩn bị nội dung phát biểu ý kiến”.
     Trong các bước sinh hoạt, ở phần mở đầu trong Hướng dẫn số 12-HD/BTCTW đã bỏ nội dung “Chi bộ thực hiện việc thu nộp đảng phí hàng tháng của đảng viên” như trước đây, thay vào đó là nội tuyên bố lý do, giới thiệu đại biểu (nếu có), thể hiện sự trang trọng trong sinh hoạt chi bộ.
Trong phần kết thúc được hướng dẫn chặt chẽ và chi tiết hơn, trong đó bí thư chi bộ bên cạnh việc tổng hợp các ý kiến phát biểu tại buổi sinh hoạt, còn phải lưu ý đến “Những ý kiến tiếp thu để bổ sung, hoàn thiện nội dung sinh hoạt chi bộ; phân công nhiệm vụ cho đảng viên nhưng phải “quy định thời gian hoàn thành”.
     Một điểm rất mới so với quy định trước đó là phải đánh giá chất lượng buổi sinh hoạt, và trình bày biên bản sinh hoạt chi bộ. Đây cũng là một khâu ít được thực hiện trong thực tế sinh hoạt chi bộ, do không đánh giá chất lượng buổi sinh hoạt nên có thể lần sinh hoạt sau vẫn mắc phải những lỗi của lần sinh hoạt trước, khiến cho sinh hoạt bị nhàm chán, kém hiệu quả.
     Thứ tư, một số nội dung mới sinh hoạt chi bộ thường kì theo hướng dẫn số 12. Trong nội dung sinh hoạt chi bộ có sự phân định rõ nội dung đầu tiên là về công tác chính trị, tư tưởng và nội dung thứ hai là về thực hiện nhiệm vụ chính trị. Trong nội dung đầu tiên, hướng dẫn chỉ rõ cần phải đánh giá tình hình tư tưởng của đảng viên, quần chúng thuộc phạm vi lãnh đạo của chi bộ; những vấn đề chi bộ cần quan tâm. Từ đó, kịp thời định hướng nhận thức, tư tưởng cho đảng viên.
     Trong nội dung thực hiện nhiệm vụ chính trị, các hướng dẫn mới đều nhấn mạnh việc “Đánh giá việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng và chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Và đưa thêm nội dung “Đảng viên, nhất là người đứng đầu liên hệ, đánh giá việc thực hiện nội dung đã cam kết theo Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII” vào nội dung sinh hoạt thường kỳ chứ không chỉ đánh giá nội dung này trong Hội nghị đánh giá, phân loại đảng viên cuối năm, hay đánh giá cán bộ trước khi giới thiệu, ứng cử, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại như trước đây.
     Công tác lãnh đạo đạt hiệu quả hay không thể hiện ở kết quả lãnh đạo chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội, đây cũng là một trong những nội dung được quy định trong nội dung sinh hoạt thường kỳ.
     Những nội dung được bổ sung trong các hướng dẫn mới là sự phát triển mới trong nhận thức của Đảng về vấn đề nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ, đó là những kinh nghiệm được đúc rút trong thực tế trong thời gian qua. V ì vậy, mỗi chi bộ và đảng viên cần nắm vững những vấn đề mới nêu trên và thực hiện nghiêm túc, vận dụng vào điều kiện cụ thể của từng chi bộ để các chi bộ nâng cao chất lượng sinh hoạt Các cấp ủy, tổ chức đảng lấy kết quả nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ là một tiêu chí quan trọng để đánh giá, xếp loại chất lượng tổ chức đảng, đảng viên; hằng năm, phải sơ kết, tổng kết việc nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ gắn với sơ kết, tổng kết công tác xây dựng Đảng để rút kinh nghiệm và báo cáo cấp trên.
(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t.12, tr. 210 - 211.                                       

                                                                                                         ThS. Vi Thị Tuyết
                                                                                                  GV Khoa Xây dựng Đảng