Đồng chí Hoàng Văn Thụ - Người chiến sỹ cộng sản kiên trung, bất khuất, người lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam, một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người con ưu tú của quê hương Xứ Lạng, Đồng chí đã cống hiến trọn đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, được đồng chí, đồng bào các dân tộc tỉnh Lạng Sơn yêu mến và biết ơn sâu sắc.
     Đồng chí Hoàng Văn Thụ là người dân tộc Tày, sinh ngày 04/11/1909 trong một gia đình có truyền thống yêu nước, lao động cần cù, tại thôn Phạc Lạn, tổng Nhân Lý, châu Văn Uyên. Bước sang tuổi thiếu niên, anh được cha mẹ cho ra thị xã Lạng Sơn học tại trường Tiểu học Pháp - Việt. Trong thời gian học anh đã được chứng kiến nhiều biến động mới của phong trào yêu nước đang diễn ra sôi nổi khắp cả nước. Những biến động đó đã tác động mạnh mẽ tới tư tưởng của người thanh niên yêu nước Hoàng Văn Thụ. Hiểu rõ nỗi khổ của giai cấp công nhân và Nhân dân lao động, anh đã giác ngộ lý tưởng cộng sản, hòa mình trong phong trào đấu tranh yêu nước, trở thành hội viên Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên và là một trong những Đảng viên đầu tiên của Đông Dương Cộng sản Đảng.
     Ngày 03/02/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Được sự chỉ đạo trực tiếp của Trung ương, chi bộ Đảng vùng núi biên giới Việt - Trung được thành lập đồng chí Hoàng Văn Thụ được giao nhiệm vụ xây dựng, phát triển phong trào quần chúng cách mạng tỉnh Lạng Sơn. Giữa năm 1930, đồng chí đã chỉ đạo gây dựng được 03 tổ chức quần chúng trung kiên tại Lũng Nghịu (Trung Quốc), lan rộng tới các xóm Khưa Đa, Ma Mèo, Tà Lài thuộc xã Tân Yên, châu Văn Uyên, tỉnh Lạng Sơn. Tại hang “Áng Cúm” trên dãy núi Khưa Đa, Ma Mèo; cuối năm 1931, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã vận động và giác ngộ, tập hợp được 10 tổ chức quần chúng cách mạng với 30 người ở Khơ Lếch (Văn Uyên).
     Năm 1932-1933 đồng chí Hoàng Văn Thụ đã trực tiếp chỉ đạo các tổ chức quần chúng trung kiên rải truyền đơn trong các dịp kỷ niệm, nhất là trong cao trào cách mạng Xô Viết Nghệ Tĩnh. Truyền đơn cách mạng được rải ở nhiều thực sự đã làm cho kẻ thù hoang mang lo sợ. Phong trào quần chúng cách mạng tiếp tục được phát triển tới các xã ở Văn Uyên, Thụy Hùng, Hồng Phong và Phú Xá. Sau 3 năm tích cực xây dựng phong trào, đến giữa năm 1933, đồng chí Hoàng Văn Thụ tới xã Thụy Hùng (Văn Uyên), tổ chức kết nạp đảng viên, thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của tỉnh Lạng Sơn do đồng chí trực tiếp làm Bí thư. Đến cuối năm 1933, Chi bộ Đảng đã chỉ đạo phát triển các tổ chức quần chúng trung kiên tại xã Nhân Lý (quê hương đồng chí Hoàng Văn Thụ), từ đó phong trào cách mạng không ngừng phát triển rộng khắp ở Văn Uyên.
     Đầu năm 1934, tại hang “Áng Cúm”, thay mặt Trung ương Đảng, đồng chí Lê Hồng Phong tuyên bố thành lập Ban cán sự Đảng tỉnh Lạng Sơn. Đồng chí Hoàng Văn Thụ được phân công trực tiếp phụ trách Ban cán sự Đảng tỉnh Lạng Sơn.
Từ cuối năm 1934 đến đầu năm 1935, hoảng sợ trước sự phát triển của phong trào cách mạng ở Văn Uyên, thực dân Pháp tăng cường khủng bố khốc liệt những chiến sỹ cộng sản và quần chúng trung kiên, phần lớn cán bộ chủ chốt của Ban cán sự Đảng Lạng Sơn bị bắt, bị giam cầm tại các nhà tù của thực dân Pháp ở Sơn La, ở Hỏa Lò (Hà Nội).
     Đầu năm 1935, ảnh hưởng của phong trào cách mạng từ Văn Uyên đã lôi cuốn quần chúng tích cực ở thị trấn Thất Khê, huyện Tràng Định và huyện Bắc Sơn tìm đến với tổ chức cách mạng. Đồng chí Hoàng Văn Thụ đã trực tiếp tuyên truyền giác ngộ và đưa nhiều quần chúng trung kiên sang dự các lớp huấn luyện cách mạng bí mật ở Lũng Nghịu - Long Châu (Trung Quốc) do đồng chí trực tiếp tổ chức. Các lớp huấn luyện này đã góp phần đào tạo đội ngũ cán bộ cho việc gây dựng, củng cố phong trào quần chúng cách mạng của tỉnh Lạng Sơn và tỉnh Cao Bằng.
     Tại địa bàn Văn Uyên, hệ thống các trạm liên lạc bí mật cũng được khôi phục, củng cố ở các xã Tân Yên, Thụy Hùng và Phú Xá. Các trạm liên lạc bí mật đã góp phần tích cực vào việc đưa, đón, bảo vệ an toàn, thuận lợi cho một số đại biểu ở trong nước đi dự Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ nhất được tổ chức từ ngày 27/3 đến ngày 31/3/1935 tại Ma Cao (Trung Quốc).
     Tháng 7/1936 đồng chí Hoàng Văn Thụ đã tới Bắc Sơn để giác ngộ quần chúng, gây dựng các cơ sở cách mạng. Sau 2 tháng tích cực vận động, đồng chí đã nhanh chóng tổ chức được các cơ sở quần chúng cách mạng ở các xã Vũ Lăng, Vũ Lễ, Hữu Vĩnh, Ngư Viễn, Vũ Sơn và Hưng Vũ (châu Bắc Sơn). Ngày 25/9/1936, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã tới thôn Mỏ Tát, xã Vũ Lăng (Bắc Sơn), tổ chức kết nạp đảng viên và thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Bắc Sơn. Ngày 11/4/1938, đồng chí đã tới xã Phi Mỹ, Tràng Định tổ chức kết nạp đảng viên, tuyên bố thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Tràng Định. Sự ra đời của Chi bộ Đảng Cộng sản ở Bắc Sơn và Tràng Định đã đánh dấu bước trưởng thành vững chắc của phong trào cách mạng Lạng Sơn do đồng chí Hoàng Văn Thụ dày công xây dựng và phát triển.
     Ngay khi cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn bùng nổ (27/9/1940), đồng chí Hoàng Văn Thụ đã họp bàn với Ban Thường vụ Xứ ủy, đề ra chủ trương: Duy trì Đội du kích Bắc Sơn để làm nòng cốt xây dựng lực lượng vũ trang và căn cứ địa cách mạng sau này. Thống nhất với đề nghị của Xứ ủy Bắc Kỳ, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 7 họp tại Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh) vào tháng 11/1940 đã đề ra chủ trương và quyết định phát triển hình thức đấu tranh vũ trang, thành lập căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai. Tại Hội nghị này, đồng chí Hoàng Văn Thụ được cử vào Ban Thường vụ Trung ương lâm thời, được Trung ương giao nhiệm vụ trực tiếp chỉ đạo thành lập căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai.
     Cuối tháng 02/1941, trên đường đi dự Hội nghị Trung ương lần thứ 8 tại Pác Bó (Cao Bằng), đồng chí Hoàng Văn Thụ và các đồng chí lãnh đạo Trung ương đã làm việc với Ban chỉ huy Đội du kích Bắc Sơn tại Khuổi Nọi, Vũ Lễ (Bắc Sơn) và thông báo chủ trương của Đảng về việc phát triển Đội du kích Bắc Sơn làm nòng cốt cho phát triển lực lượng vũ trang cách mạng, cử đồng chí Lương Văn Tri, Uỷ viên Ban Thường vụ Xứ ủy Bắc Kỳ làm Chỉ huy trưởng đội Cứu quốc quân.
     Giữa lúc phong trào cách mạng cả nước đang có những bước phát triển mạnh mẽ, ngày 25/8/1943, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã bị giặc Pháp bắt tại ngõ Nam Diệm, khu Tám Mái, Hà Nội. Biết đồng chí là cán bộ cao cấp của Đảng ta, phủ toàn quyền Đông Dương đã ra lệnh cho Sở mật thám Bắc Kỳ bằng mọi cách bắt đồng chí phải khai ra cơ quan lãnh đạo Trung ương của Đảng ta. Mặc dù bị địch bắt, giam cầm và tra tấn dã man, nhưng chúng đã không lay chuyển được tấm lòng yêu nước, trung thành tuyệt đối với cách mạng của người chiến sỹ cộng sản Hoàng Văn Thụ, đồng chí đã thực hiện xuất sắc chủ trương của Đảng “Biến nhà tù đế quốc thành trường học cộng sản” hình ảnh hiên ngang, bất khuất của đồng chí trước pháp trường làm cho kẻ thù phải khiếp sợ; cho đến giờ phút cuối của cuộc đời đồng chí vẫn luôn lạc quan, giữ trọn khí tiết của người cộng sản, sắt son với Đảng, với dân tộc, giữ vững một niềm tin tuyệt đối vào tương lai tất thắng của cách mạng Việt Nam.
     Không khuất phục nổi người chiến sỹ cộng sản Hoàng Văn Thụ, ngày 21/12/1943, thực dân Pháp cho mở cái gọi là “Toà án đại hình” để xử tội đối với đồng chí Hoàng Văn Thụ. Tại phiên toà, chúng còn cho một số anh em tù chính trị của ta tới dự, hòng gây áp lực đánh vào tinh thần của các đồng chí của ta đang bị giam cầm tại nhà tù Hoả Lò, Hà Nội.
     Trong những ngày bị thực dân Pháp giam cầm, tra tấn dã man tại nhà tù Hoả Lò (Hà Nội), với ý chí cách mạng kiên cường, với khí phách của người chiến sỹ cộng sản và tinh thần lạc quan luôn tin tưởng vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã viết bài thơ “Nhắn bạn” rất nổi tiếng, nhắn nhủ, cổ vũ đồng bào, đồng chí hăng hái chiến đấu để giành lấy độc lập tự do:
                                                “Việc nước xưa nay có bại thành
                                               Miễn sao giữ trọn được thanh danh
                                                   Phục thù chí lớn không hề nản
                                                  Ngọc nát còn hơn giữ ngói lành.
                                                   Thân dẫu lao tù lâm cảnh hiểm
                                                 Chí còn theo dõi buổi tung hoành
                                                   Bạn hỡi xa gần hăng chiến đấu
                                                 Trước, sau xin giữ tấm lòng thành”.
     Rạng sáng ngày 24/5/1944, kẻ thù đã sát hại đồng chí tại trường bắn Tương Mai (Hà Nội). Trước mặt kẻ thù, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã nói những lời đanh thép: “Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi, những người mất nước và các ông những kẻ cướp nước, sự hy sinh của những người như tôi là lẽ dĩ nhiên, chỉ biết rằng cuối cùng chúng tôi sẽ thắng”. Khi tên cố đạo hỏi: “Anh có muốn rửa tội không?” đồng chí Hoàng Văn Thụ đã ôn tồn trả lời: “Xin cảm ơn. Chúng tôi, những người làm cách mạng cứu nước không có gì mà có tội. Chỉ bọn người đi cướp nước mới thực sự là có tội”.
     Trong tư thế của một người chiến thắng, trước lúc hy sinh, trong giờ phút vĩnh biệt đồng bào, đồng chí của mình, đồng chí đã hô vang những lời bất tử làm cho kẻ thù vô cùng khiếp sợ:
     Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm!
     Việt Nam độc lập muôn năm!
     Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng Đồng chí Hoàng Văn Thụ đã có những cống hiến to lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc. Để biết ơn công lao của đồng chí, tỉnh Lạng Sơn đã đặt tên cho một phường tại thành phố Lạng Sơn, nhiều huyện trong tỉnh đều có các xã mang tên Hoàng Văn Thụ, trường Chính trị của tỉnh và nhiều trường Tiểu học, Trung học cơ sở, Trung học phổ thông được vinh dự mang tên Hoàng Văn Thụ. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí là nguồn cảm xúc thơ văn cho các nhà thơ, nhà văn sáng tác nên những tác phẩm văn học, nghệ thuật; Tiểu biểu là tác phẩm tiểu thuyết lịch sử “Hoa bất tử” của cố nhà văn Nguyễn Trường Thanh, cuốn lịch sử “Hoàng Văn Thụ người chiến sỹ cộng sản kiên trung, bất khuất”; cuốn “ Hoàng Văn Thụ tên anh sáng mãi” và rất nhiều các tác phẩm văn học, nghệ thuật, thơ ca, âm nhạc…ca ngợi tấm gương người chiến sỹ anh hùng Hoàng Văn Thụ.
     Kỷ niệm 110 năm Ngày sinh đồng chí Hoàng Văn Thụ (04/11/1909 - 04/11/2019) là dịp để chúng ta tưởng nhớ về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng, những đóng góp của đồng chí đối với phong trào cách mạng của Đảng và dân tộc, qua đó, giúp cho các thế hệ hiểu sâu sắc hơn, tự hào và trân trọng hơn những thành quả cách mạng mà Đảng và nhân dân ta đã giành được, tạo động lực to lớn trong triển khai học tập Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới đất nước đưa Lạng Sơn phát triển nhanh, bền vững, xứng đáng là quê hương cách mạng của đồng chí Hoàng Văn Thụ, người lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam./.
                                                                                                   Trần Thị Thu Huyền
                                                                                      Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Lạng Sơn