Đình Đông Quất được công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2014, Đình tọa lạc trên một quả đồi thuộc thôn Khe Bó, xã Cường Lợi, huyện Đình lập, tỉnh Lạng Sơn. Đình có lịch sử lâu đời, được Vua Khải Định phong sắc thần vào ngày 25/7/1925, Đình có tên cũ là Ba La, sau đổi tên là Đông Quất, Đình thờ thần Lư Văn Bạ. Truyền thuyết kể rằng: Có đôi vợ chồng họ Lư giàu có sinh được một người con trai, sau đó cha mẹ mất sớm, dân làng đặt tên chàng là Bạ (Lư Văn Bạ). Bạ lớn lên nhanh chóng, mập mạp, Bạ được thừa hưởng gia sản của bố mẹ, trở thành người giàu có, giỏi giang, một bàn tay giơ lên có thể che ánh mặt trời cả một vùng rộng lớn, có lần Bạ giơ tay che ánh mặt trời làm bầu trời nước phương Bắc tối sầm. Thấy hiện tượng lạ, các thầy tướng số của Triều đình phương Bắc xem và phán rằng đây là hiện tượng do đôi rồng từ phương Bắc chạy vào nước Nam và sẽ là mối họa cho Triều đình phương Bắc sau này. Vì vậy, Triều đình phương Bắc đã phái người vào nước Nam lần theo vết chân rồng cư ngụ và giết đôi rồng. Cùng lúc đôi rồng bị chết thì Lư Văn Bạ cũng chết, cảm thương trước cái chết của Lư Văn Bạ, nhân dân trên địa bàn đã lập miếu thờ và từ đó đến nay miếu vẫn tọa lạc tại chỗ đó và đặt tên đình là Đông Quất.

     Đình Đông Quất là nơi linh thiêng, ngôi đình ghi dấu lịch sử của các thế hệ tiền thân không tiếc máu xương của mình để bảo vệ quê hương trong những ngày gian khó, quyết tâm giữ đất, giữ làng, bảo vệ sự bình yên và sự hung tợn của giặc cướp. Năm 1924 các cụ bô lão ở thôn Ba La (thuộc Châu Tiên Yên, tỉnh Hải Ninh) lập tờ trình tấu lên Triều đình và được Vua Khải Định năm thứ 9 phán quyết công nhận và ban Sắc lệnh vào ngày 25/7/1925, phong thần Lư Văn Bạ thuộc bậc thần “thành hoàng” và tặng bốn câu “Đại, Khánh, Tiết, Kính”. Từ khi có sắc phong, Đình Đông Quất càng được nhiều người dân biết đến và việc thờ cúng theo đúng tục lệ tâm linh được chú trọng hơn, Thầy Mo được cử  thay mặt dân trực tiếp thực hiện công việc thờ cúng Thần.

     Gắn liền với sự tích thờ thần Lư Văn Bạ, Đình Đông Quất còn là nơi để  tưởng  nhớ  đến  những thế hệ cha ông đã quên thân mình, chiến đấu chống lại sự hung hăng, tàn bạo của bọn phỉ và sự  độc ác dã man của lũ giặc xâm lăng, để bảo vệ quê hương, bám  đất, giữ làng, giữ  gìn sự bình yên cho nhân dân.

     Đêm mồng 9/3/1945, Nhật bất ngờ đảo chính Pháp, bọn Phỉ ở Quảng Tây (Trung Quốc) cầm đầu là Làu Sùi Lùng và bọn phỉ địa phương cầm đầu là Lộc Mềnh Phóng nổi dậy cướp phá, khiến nhân dân địa phương hết sức khổ cực, cơ hàn. Trước tình hình đó, các cụ cao niên trong xã đã bàn bạc lập hội công khai chống giặc cướp. Ngày 28/3/1945, sau Lễ uống máu ăn thề đồng tâm chống Phỉ giữ làng bản quê hương, có mời thần linh chứng giám, Hội Bảo An đã được thành lập tại đình Đông Quất (xã Cường Lợi). Sau vài ngày thành lập, Hội Bảo An với lực lượng là những thanh niên trai tráng của các thôn: Ba La (xã Cường Lợi), Tồng Khuy (xã Đồng Thắng) và một số thanh niên của xã Lâm Ca, xã Đình Lập… đã tổ chức đánh chặn 2 toán cướp có vũ khí với hàng trăm tên đi cướp từ tỉnh Bắc Giang lên, thu vũ khí, tài sản của chúng và giải thoát cho những cô gái bị bọn cướp bắt giữ. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, xã Cường Lợi là khu căn cứ kháng chiến của Việt Minh. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân xã Cường Lợi đã tích cực tham gia du kích, che chở cho bộ đội, phối hợp với bộ đội tổ chức nhiều trận đánh tại địa phương trên Quốc lộ 4B, Quốc lộ 31 góp phần giải phóng quê hương Đình Lập vào ngày 31/10/1950 và vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp năm 1954. Trong kháng chiến chống Mỹ, phát huy truyền thống của địa phương, nhân dân xã Cường Lợi luôn hăng hái thi đua góp sức người, sức của cho giải phòng miền Nam thống nhất đất nước. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc nhân dân trong xã tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng của địa phương.

     Từ năm 2011, Lễ hội Đình Đông Quất đã được nâng tầm tổ chức thành lễ hội với quy mô cấp huyện, được phục dựng, khôi phục và bảo tồn những giá trị đặc sắc của lễ hội. Hàng năm, vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, nhân dân xã Cường Lợi tổ chức lễ hội, phần Lễ: được tổ chức theo truyền thống mời thần linh chứng giám, cầu sức khỏe, an lành, may mắn, hạnh phúc cho mọi người, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, nhân dân no ấm; đồng thời ôn lại truyền thống đấu tranh kiên cường, bất khuất trong việc giữ gìn, bảo vệ, xây dựng và phát triển làng bản, thôn xóm, quê hương. Phần Hội: được tổ chức với các hình thức như văn nghệ, các trò chơi dân gian và các hoạt động thể thao phù hợp với điều kiện của địa phương. Chương trình văn nghệ với các tiết mục như hát then, các trò chơi dân gian: kéo co, đẩy gậy, tẻng cừ, đánh quay... các môn thể thao như đấu cờ, bóng đá, bắn nỏ được tổ chức trong ngày Hội đã thu hút đông đảo nhân dân trong xã và du khách thập phương hưởng ứng tham gia.

     Lễ hội Đình Đông Quất đã trở thành nét văn hóa truyền thống của địa phương, thu hút đông đảo nhân dân địa phương và du khách thập phương tới cầu an, cầu lộc, cầu tài và chơi hội. Đây thực sự là một nét văn hóa đã ăn sâu vào trong tâm thức của mỗi con người quê hương Đình Lập, về với Lễ hội như một sự tri ân, về nguồn và chúng ta càng thêm hiểu, thêm yêu mảnh đất, con người nơi đây.

                                                                                               ThS. Phạm Anh Tuấn

                                                                                                Trưởng khoa Dân vận