Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học;phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực.” Trong các yếu tố cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo có yếu tố tính tích cực của người học.

      Tính tích cực trong học tập là yếu tố ảnh hướng trực tiếp đến kết quả học tập của học viên, cũng như giảng dạy của giảng viên. Tính tích cực của học viên là ý thức tự giác, là sự kiên trì vượt qua khó khăn trong học tập, là sự xác định đúng đắn mục đích, động cơ, thái độ trong học tập. Tính tích cực là một hoạt động nhằm làm chuyển biến vị trí của người học từ thụ động sang chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu quả học tập. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Muốn có nhiều cán bộ, Đảng phải giúp đỡ cho cán bộ tự học tập, Đảng đã giúp, cán bộ phải chịu khó học”. Cách học tập: “lấy tự học làm cốt”. Do đó để phát huy tính tích cực của người học sẽ có sự thay đổi vai trò người dạy và người học nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học nhằm đáp ứng được yêu cầu dạy học trong giai đoạn phát triển mới, đặc biệt đối với chương trình đào tạo lý luận chính trị - hành chính, một trong những chương trình đào tạo thường được quan niệm là “khó”, khô khan, mang tính nguyên tắc về chủ trương đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

      Phát huy tích cực của học viên các lớp trung cấp lý luận chính trị - hành chính sẽ góp phần làm cho mối quan hệ giữa dạy và học, giữa thầy và trò ngày càng gắn bó và hiệu quả hơn. Tính tích cực vừa là biện pháp thực hiện nhiệm vụ dạy học, đồng thời nó góp phần rèn luyện cho người học những phẩm chất mới như: tự chủ, năng động, sáng tạo. Đó là một trong những mục tiêu đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo. Việc phát huy tính tích cực của học viên phụ thuộc vào rất nhiều những nhân tố. Một trong những nhân tố ảnh hưởng đến tính tích cực học tập của học viên các lớp trung cấp lý luận chính trị - hành đó là:

      1. Những nhân tố chủ quan ảnh hưởng tính tích cực học tập của học viên

       - Nhu cầu học tập: là những đòi hỏi tất yếu, khách quan, biểu hiện sự cần thiết về một cái gì đó cần được thỏa mãn của người học trong cuộc sống và hoạt động. Từ rất lâu, các nhà nghiên cứu trên các lĩnh vực khác nhau đã quan tâm đến vấn đề này. Tuy nhiên, mỗi góc độ nghiên cứu họ lại có cái nhìn khác nhau về nhu cầu học tập.

      - Động cơ học tập: Hoạt động học tập của học viên là hoạt động có mục đích tự giác. Muốn hoạt động học tập diễn ra một cách thuận lợi và có kết quả, phải tạo cho hoạt động này một lực thúc đẩy mạnh mẽ, đó là động cơ học tập. Động cơ học tập chính là sự thể hiện cụ thể của nhu cầu học tập, là lực thúc đẩy hoạt động học tập của học viên đạt kết quả cao đáp ứng yêu cầu đào tạo của nhà trường. Nhờ có động cơ học tập đúng đắn mà tính tích cực học tập của học viên được nâng lên. Học viên hiểu rõ hơn mục đích học tập, rèn luyện, trau dồi kiến thức lý luận chính trị để sau này vận dụng sáng tạo vào thực tiễn công tác, nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý, tổ chức cán bộ tại cơ quan, đơn vị. Cũng nhờ có động cơ học tập đúng đắn mà học viên đấu tranh có hiệu quả với các động cơ sai trái, nỗ lực hết mình vì mục đích học tập do khóa học và nhà trường đề ra; tự tin hơn, tích cực trong học tập hơn, chủ động sắp xếp thời gian học tập, chủ động vượt qua các khó khăn mỗi khi gặp phải.

      - Hứng thú học tập: Hứng thú là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó, vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa có khả năng mang lại hứng thú cho cá nhân trong quá trình học tập. Tính tích cực học tập của học viên nếu không dựa trên hứng thú thì dễ không bền vững, dễ bị suy giảm trước các tác động tiêu cực.

      - Ý thức tự giác học tập và rèn luyện của học viên ở Trường Chính trị là một trong những phẩm chất nhân cách của người cách mạng nói chung, người học viên ở Trường Chính trị nói riêng. Nhờ có ý thức tự học tập và rèn luyện mà học viên luôn nhận thức đúng đắn về mục đích, ý nghĩa, vai trò của học tập lý luận chính trị, từ đó có tinh thần tích cực, chủ động, sáng tạo trong lĩnh hội tri thức khoa học, trong tu dưỡng rèn luyện các phẩm chất nhân cách theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo cho các đối tượng học viên trung cấp Lý luận chính trị - hành chính tại Trường Chính trị. Chất lượng và hiệu quả hoạt động học tập của học viên xét đến cùng phụ thuộc vào trình độ tự giác của học viên trong học tập, rèn luyện. Ý thức tự giác học tập và rèn luyện là cơ sở quan trọng để biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo trong mỗi bản thân người học viên. Những năm qua, chất lượng đào tạo học viên trung cấp Lý luận chính trị - hành chính ở Trường Chính trị Hoàng Văn Thụ, đã không ngừng được nâng cao; nhận thức của giảng viên và học viên về mục đích, ý nghĩa của học tập lý luận chính trị đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo; có động cơ, mục đích học tập và rèn luyện đúng đắn. 

      2. Những nhân tố khách quan ảnh hưởng tính tích cực học tập của học viên

      - Cơ sở vật chất, trang thiết bị  phục vụ giảng dạy, học tập của giảng viên và học viên. Hiện nay trong công tác giảng dạy luôn hướng đến đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng phương pháp dạy học tích cực, hiện đại. Do đó cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy, học tập có tác động lớn đến chất lượng giảng dạy, học tập của đội ngũ giảng viên và học tập của học viên hiện nay. Chính vì vậy, đòi hỏi một mức độ đáp ứng nhất định về cơ sở vật chất như: cấu trúc của phòng học, máy móc, trang thiết bị phục vụ giảng dạy; hệ thống internet; thư viện; mạng internet; hệ thống phòng nghỉ, kí túc xá …Thậm chí những việc nhỏ như sự sạch sẽ, ngăn nắp của phòng ở tại kí túc xá, sự chuẩn bị phòng học hay lắp đặt trước các thiết bị kỹ thuật đều là các yếu tố quan trọng giảng viên phải bao quát để đảm bảo rằng học viên không bị xáo trộn hoặc phải lo lắng những vấn đề này trong quá trình học, điều này sẽ nâng cao được chất lượng giảng dạy cũng như học tập của giảng viên và học viên. 

      - Môi trường học tập tích cực. Tính tích cực nhận thức biểu hiện sự nỗ lực của chủ thể khi tương tác với đối tượng trong quá trình học tập, nghiên cứu; thể hiện sự nỗ lực của hoạt động trí tuệ, sự huy động ở mức độ cao các chức năng tâm lí nhằm đạt được mục đích đặt ra với mức độ cao. Tính tích cực học tập của học viên vừa là yếu tố phản ánh vai trò chủ thể của học viên trong hoạt động nhận thức lại vừa là điều kiện góp phần tạo ra kết quả học tập thực sự của người học, đáp ứng mục tiêu chất lượng trong công tác đào tạo, bồi dưỡng. Đó là một trong những phẩm chất tâm lý có cấu trúc đặc thù nhưng có thể bị thay đổi theo những chiều hướng khác nhau thông qua tác động của các yếu tố có liên quan đến môi trường hoạt động học tập của học viên.

      Từ những phân tích ở trên, chúng ta có thể hiểu môi trường học tập tích cực là môi trường học tập mà ở đó các chức năng tâm lý của người học như hứng thú, chú ý, ý chí… luôn được huy động ở mức độ cao nhằm tham gia vào giải quyết vấn đề; đặt và trả lời câu hỏi; thảo luận; giải thích; tranh luận để đưa ra những quan điểm của mình về một vấn đề, một lĩnh vực và liên hệ những kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. Trên cơ sở đó giảng viên là người tổng hợp và khái quát lại vấn đề.

      - Phương pháp giảng dạy của giảng viên. Trong thời gian qua, cùng với chủ trương nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, giảng viên, Đảng ủy, Lãnh đạo trường cũng đặt ra yêu cầu đội ngũ giảng viên cần thay đổi thái độ và phương pháp giảng dạy, tập trung hướng tới sự nâng cao tính chủ động, tích cực của người học trong việc tiếp thu lý luận chính trị, coi đây là mục tiêu cao nhất, đảm bảo cho sự thành công bền vững của nhà trường, đáp ứng những yêu cầu nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn hiện nay.

      Chủ động, tích cực là một hoạt động nhằm làm chuyển biến vị trí của người học từ thụ động sang chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu quả học tập. Việc thay đổi vai trò người dạy và người học nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học nhằm đáp ứng được yêu cầu dạy học trong giai đoạn phát triển mới, đặc biệt đối với chương trình đào tạo lý luận chính trị - một trong những chương trình đào tạo thường được quan niệm là “khó”, khô khan, mang tính chất đường lối, chính sách.

      Dạy học phát huy tính tích cực học tập của người học có tác dụng mạnh mẽ và to lớn trong quá trình giảng dạy. Tuy nhiên, tính tích cực, chủ động trong hoạt động nhận thức của người học có liên quan đến nhiều vấn đề, trong đó các yếu tố như động cơ, hứng thú học tập, năng lực, ý chí của cá nhân, không khí dạy học... đóng vai trò rất quan trọng. Các yếu tố liên quan chặt chẽ với nhau và có ảnh hưởng tới việc phát huy tính tích cực của người học trong học tập. Do đó, với vai trò của mình, người thầy phải là người góp phần quan trọng trong việc taọ ra những điều kiện tốt nhất để cho người học học tập, rèn luyện và phát triển.

      - Phương pháp kiểm tra đánh giá

      Để nâng cao tính tích cực học tập của học viên bên cạnh việc đổi mới nâng cao chất lượng giảng dạy nhà trường cũng cần quan tâm đến các phương pháp kiểm tra đánh giá thông qua việc đổi mới công tác tổ chức thi và chấm thi.

      Mục đích của tổ chức thi, kiểm tra nhằm đánh giá quá trình nhận thức và kết quả học tập của học viên, qua đó tạo động lực thúc đẩy tinh thần học tập tích cực của học viên nhiều hơn và một khi có tinh thần học tập tích cực thì chất lượng học tập mới được nâng cao. Việc tổ chức thi còn nhằm để tạo ra thông tin ngược từ học viên trở lại giảng viên. Thông qua kết quả thi biết được mặt mạnh, yếu trong dạy và học đối với các bài học, môn học. Trên cơ sở đó, giảng viên sẽ điều chỉnh cách dạy và hướng dẫn học viên cách học cho phù hợp để quá trình đào tạo đạt kết quả tốt hơn. Mục đích của việc chấm thi là để đánh giá thực chất kết quả quá trình học tập của học viên. Điều này đòi hỏi các giảng viên khi được phân công chấm thi phải thật khách quan, công tâm và có năng lực trong việc đánh giá, cho điểm bài thi một cách chính xác và đặc biệt tránh bị các yếu tố khác chi phối. Do vậy, nhà trường nào tổ chức thực hiện thi, chấm thi tốt thì ở đó học viên tích cực học tập, ngược lại ở nhà trường nào coi nhẹ khâu thi, chấm thi thì ở đó học viên sẽ không coi trọng việc học tập, nhất là học tập lý luận chính trị.

      Có thể khẳng định rằng, tính tích cực học tập của học viên lớp Trung cấp Lý luận chính trị - hành chính được hình thành trong quá trình học tập, rèn luyện của khóa học mà được biểu hiện ra. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: phải thường xuyên chú trọng xây dựng động cơ, thái độ học tập đúng đắn. Người nhấn mạnh: Muốn học tập có kết quả tốt thì phải có thái độ đúng và phương pháp đúng, phải tự nguyện, tự giác xem công tác học tập cũng là nhiệm vụ mà người cán bộ cách mạng phải hoàn thành cho được do đó mà tích cực, tự động hoàn thành kế hoạch học tập, nêu cao tinh thần chịu khó, cố gắng không lùi bước trước bất cứ khó khăn nào, thái độ học tập đúng phải được xây dựng trên cơ sở người học có động cơ học tập đúng đắn, tất cả những động cơ học tập không đúng đắn đều phải tẩy trừ cho sạch.

      Vì vậy, để nâng cao tính tích cực học tập của học viên, cần: Tiếp tục tăng cường sự chỉ đạo của Đảng ủy, Lãnh đạo nhà trường, Ban Chỉ đạo các lớp Trung cấp Lý luận chính trị - hành chính đối với hoạt động tự học của học viên, có cơ chế, chính sách tạo động lực cho giảng viên và học viên. Nâng cao nhận thức, triển khai thực hiện văn bản các cấp trong giảng dạy và học tập. Lãnh đạo trường cần quán triệt tới các khoa chuyên môn, các phòng chức năng nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng vấn đề nâng cao tính tích cực học tập của học viên các lớp Trung cấp Lý luận chính trị - hành chính. Làm cho đội ngũ cán bộ, giảng viên của nhà trường nhận thấy vấn đề tự học tập của học viên đang là vấn đề rất cần thiết và cần được định hướng một cách đồng bộ, hệ thống. Từ đó, phát huy vai trò của nhà trường vào quá trình nâng cao chất lượng học tập của học viên, để tìm ra và triển khai những hệ thống giải pháp, chương trình nhằm đưa việc giáo dục học viên học tập một cách thiết thực và hiệu quả. Bên cạnh đó, Nhà trường tiếp tục làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng nhằm xây dựng động cơ, thái độ học tập đúng đắn cho người học. Tăng cường tuyên truyền các hình thức, phương pháp tự học thông qua các buổi hội thảo, báo cáo chuyên đề; tăng cường sự gắn kết giữa học viên với nhà trường qua các phong trào, hoạt động đoàn thể, tăng cường tìm hiểu những khó khăn, nhu cầu, tâm tư, nguyện vọng của học viên trong học tập và cuộc sống. Xây dựng những diễn đàn đối thoại trực tiếp của học viên đối với Lãnh đạo nhà trường để giải quyết những vấn đề khó khăn trong giảng dạy của nhà trường và vấn đề học tập của học viên. Xây dựng phong trào thi đua học tập, có tổng kết, khen thưởng, khích lệ học viên nêu cao tinh thần tự giác trong học tập.

      Do vây, việc nâng cao tính tích cực học tập của học viên các lớp Trung cấp Lý luận chính trị - hành chính trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết. Để đạt được những kết quả tích cực trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong thời gian tới đội ngũ giảng viên Trường chính trị Hoàng Văn Thụ tỉnh Lạng Sơn tiếp tục đổi mới phương pháp giảng dạy để ngày càng đáp ứng yêu cầu đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức của tỉnh góp phần thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và góp phần thành công trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước./.

                                                                                                               Lương Thị Tuyên

                                                                                    Giảng viên Khoa Lý luận cơ sở